Bewegen als medicijn, ommetjes, beweegrichtlijn, Nederland in beweging allemaal gedragsveranderingsinterventies om mensen en dus ook de GRZ-revalidant in beweging te krijgen. We kennen allemaal het belang van bewegen en minder sedentair gedrag (zitten of liggen met een laag energieverbruik). Toch lukt het moeilijk om in beweging te komen zeker naarmate we ouder worden en wanneer er beperkingen optreden. Hierdoor kan het zijn dat sedentair gedrag en minder bewegen aantrekkelijker worden. Dan moet je misschien ook nog afrekeningen met de stigma’s als “Het hoort bij je leeftijd, ga maar lekker zitten”, “Blijf maar lekker zitten, ik zet wel koffie! “, “Voorzichtig, straks val je nog, ik doe het wel”. We herkennen dit soort uitspraken wel, misschien ook wel van onszelf. Maar wat is de impact?
Wat we geleerd hebben uit ons RISE-onderzoek (onderzoek naar het beweeggedrag van mensen, waaronder GRZ-revalidanten, na een beroerte die terugkeerden naar huis) is dat zelf-effectiviteit sterk samenhing met het beweegpatroon, extreem veel sedentair gedrag (78% van de dag) en geen matig-intensief bewegen. We vonden dat aspecten als fysiek functioneren, ernst van de beroerte en leeftijd minder sterk samenhingen. Juist de stigma’s en restricties die mensen zelf, het netwerk maar soms ook wij als zorgprofessionals opleggen zijn erg belemmerd voor het bewegen en doorbreken van het sedentaire gedrag. Daarnaast bekrachtigt het bijvoorbeeld, minder vertrouwen in eigen kunnen, de angst om te vallen, het gevoel van vermoeidheid maar ook het rolmodel van ouder zijn en daarbij minder hoeven bewegen.
Juist het vertrouwen opbouwen in eigen kunnen is van essentieel belang. In de geriatrische revalidatie wordt ingezet op o.a. het bevorderen van het fysiek functioneren en in combinatie met de kennis dat bewegen belangrijk is en sedentair gedrag ongezond, lijken we er te zijn. Maar het leren omgaan met de nieuwe situatie brengt de uitdaging met zich mee. Denk aan omgaan met verminderde zelf-effectiviteit, niet meer naar het buurthuis kunnen gaan, vermoeidheidsklachten waardoor die huishoudelijke klusjes niet meer lukken zoals we gewend waren en mogelijk cognitieve problematiek waardoor ook donderdagavond het avondje kaarten geen meerwaarde meer heeft. Dit zijn forse veranderingen in het leven en deze gaan gepaard met minder participeren en mogelijk minder bewegen en meer sedentair gedrag.
Het zal dan ook een uitdaging worden voor sommige mensen om in beweging te komen, maar dat is verre van onmogelijk. Begin vanuit vertrouwen en met activiteiten die wel lukken en focus niet op restricties. Daarbij kan het gradueel opbouwen van activiteiten en inslijpen van gewoontegedrag helpen. Door de GRZ-revalidant zelf na te laten denken welke zittende activiteiten in ieder geval staand maar beter nog bewegend kunnen, leren mensen de vaardigheid om zelf met oplossingen te komen. Focus op succes en probeer af te rekenen met stigma’s, want ook voor de ouder wordende mens heeft elke beweging meerwaarde. Beweging integreren en sedentair gedrag verminderen is mogelijk en essentieel om het rendement van de revalidatie te optimaliseren. Want wat moet je met fysieke capaciteit als we het niet weten te gebruiken in ons dagelijks leven?
15 februari 2022
Dr. Roderick Wondergem, Postdoc onderzoeker bij Fontys Paramedische Hogeschool, onderzoeksgroep Empowering Healthy Behavior, de Academische Werkplaats Fysiotherapie Utrecht en UMC Utrecht afdeling Fysiotherapiewetenschappen
